Βιταμίνη D3 & K2
Τα τελευταία χρόνια, όλο και περισσότερο το διεθνές ενδιαφέρον στρέφεται στην D3- ή, για να το θέσουμε καλύτερα, στην έλλειψή της. Μάλιστα, η έλλειψη της έχει χαρακτηριστεί ακόμα και ως ‘πανδημία’, καθώς ο πληθυσμός παγκόσμια που εμφανίζει ποσοστά χαμηλότερα του ορίου της στο αίμα, αυξάνει συνεχώς. Η βιταμίνη D είναι μία λιποδιαλυτή βιταμίνη που χωρίζεται σε δύο σθένη, την D2 και την D3, με τη δεύτερη να έχει ισχυρότερη δράση για το ανθρώπινο σώμα. Η D δρα ως στεροειδής ορμόνη και συμμετέχει σε πάρα πολλές λειτουργίες του μεταβολισμού. Είναι εντυπωσιακό ότι τα περισσότερα από τα κύτταρα του οργανισμού μας διαθέτουν υποδοχείς των μεταβολιτών της βιταμίνης D. Αυτό σημαίνει ότι η βιταμίνη συμβάλει με πλήθος τρόπων στην υγεία του σώματός μας, με μερικά παραδείγματα, τη διατήρηση της υγείας των οστών, την ανοσοποίηση, ακόμα και στην ψυχική υγεία και τη διάθεση. Όπως οι περισσότεροι γνωρίζουν, αν και κάποιες τροφές περιέχουν τη βιταμίνη, η βασικότερη πηγή της D είναι ο ήλιος: το ανθρώπινο σώμα συνθέτει περίπου 90% της βιταμίνης D μέσω της υπεριώδους ακτινοβολίας του ήλιου. Σύμφωνα με τις διεθνείς οδηγίες, για μέγιστη παραγωγή από το σώμα (περίπου 20.000 IU) χρειάζεται έκθεση στο φως του ήλιου, ανάμεσα στις ώρες 10-12 το μεσημέρι για 10 με 20 λεπτά, από Απρίλιο μέχρι Οκτώβριο, χωρίς οποιοδήποτε κάλυμμα από τη μέση και πάνω. Όμως, δε μοιάζει παράλογο να μιλάμε για έλλειψη της D, σε μία χώρα όπως η Ελλάδα, όπου τους περισσότερους μήνες του χρόνου το φως του ήλιου είναι άφθονο, σε σημείο μάλιστα, να πρέπει να… προστατευτούμε από αυτό; Κι όμως! Παρότι είμαστε ένας μεσογειακός λαός, φαίνεται ότι η έλλειψη της D3 μας επηρεάζει εξίσου με άλλες χώρες και αποτελεί έναν πραγματικό κίνδυνο και όχι… θεωρίες. Μάλιστα, σε παγκόσμια μελέτη-καταγραφή των επιπέδων της βιταμίνης στον πληθυσμό, φάνηκε ότι στη βόρεια Ευρώπη τα ποσοστά της βιταμίνης είναι σημαντικά υψηλότερα από ότι στη Νότια Ευρώπη, παρά τη λιγότερη ηλιοφάνεια! Σε μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2017 και συγκέντρωσε αποτελέσματα 107 αντίστοιχων ερευνών πάνω στη βιταμίνη D3 από χώρες της Νότιας Ευρώπης και της Μεσογείου, φαίνεται ότι παρά τη συνεχή έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία, τα ποσοστά της βιταμίνης βρίσκονται σε σημαντικά χαμηλά επίπεδα σε αρκετά μεγάλο μέρος των πληθυσμών. Σε έρευνα που διεξήχθη στην Ισπανία- μία χώρα με κλίμα όμοιο με την Ελλάδα- τέθηκαν στο επίκεντρο 169 παιδιά με μέση ηλικία τους 9 μήνες, και εξετάστηκαν τα ποσοστά της βιταμίνης D3 στο αίμα τους. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, Επίπεδα της D3 κάτω των 30 ng/mL, εντοπίστηκαν στο 1/4 των παιδιών ηλικίας κάτω των 2 ετών. Τα αποτελέσματα τονίζουν τη σημασία για ενέργειες προφύλαξης για τη βιταμίνη κατά τη διάρκεια των πρώτων χρόνων ζωής, ακόμα και στις ηλιόλουστες περιοχές της Μεσογείου. Αντίστοιχα στη χώρα μας, έρευνες ήδη από το 2006 αναδεικνύουν την ανάγκη για πρόληψη, καθώς μετρήσεις τόσο σε παιδιά, όσο και σε ηλικιωμένους, προμήνυε τη σοβαρή ανεπάρκεια της βιταμίνης στον πληθυσμό. Σήμερα, μία πολύ πρόσφατη επιδημιολογικής μελέτης, με τίτλο “Αυξημένη συχνότητα ανεπάρκειας βιταμίνης D σε δείγμα ελληνικού και κυπριακού πληθυσμού’’ που εκπονήθηκε από το ΑΠΘ και την Ιατρική Σχολή St. George UK, Διεθνές Τμήμα Πανεπιστημίου Λευκωσίας Κύπρου και παρουσιάστηκε στο 45ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ενδοκρινολογίας, Μεταβολισμού και Σακχαρώδους Διαβήτη, μιλάει πια για το ‘’Μεσογειακό παράδοξο’’: σε δείγμα ελληνικού και κυπριακού πληθυσμού, το 73,07% των Ελλήνων και το 69,28% των Κυπρίων του δείγματος είχαν ανεπαρκή επίπεδα βιταμίνης D- ακόμα και αν μιλάμε για δύο από τις περισσότερο ηλιόλουστες χώρες της Ευρώπης.
Οι πιθανοί λόγοι που συμβάλλουν στην έλλειψη βιταμίνης D είναι:
- Χρήση αντηλιακών και ρούχων για προστασία από τον ήλιο: ίσως, στην πραγματικότητα, οι ώρες που όντως το σώμα μας εκτίθεται στον ήλιο είναι πολύ λιγότερες από ότι νομίζουμε. Λαοί με έντονη ηλιοφάνεια καθ΄ όλη τη διάρκεια του έτους, όπως οι λαοί της μεσογείου, τείνουν να καλύπτονται περισσότερο από τον ήλιο, σε σχέση με λαούς χωρών με μειωμένη ηλιοφάνεια (το οποίο, βέβαια, δεν ακούγεται καθόλου παράλογο).
- Τροφές: παρόλο που η χώρα μας περιβάλλεται από θάλασσα, η κατανάλωση ψαριών δεν είναι τόσο συχνή. Αν και τα ποσοστά της βιταμίνης που παίρνουμε από την τροφή είναι μικρά, διαδραματίζει σημαντικό ρολό, καθώς φαίνεται ότι στα υψηλά επίπεδα D3 σε χώρες όπως η Σουηδία και η Νορβηγία, συνάδει σημαντικά η μεγάλη κατανάλωση λιπαρών ψαριών και ιχθυελαίων.
- Το σκουρότερο δέρμα: φαίνεται ότι σε γενικές γραμμές, λαοί με σκούρα επιδερμίδα, εμφανίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο για έλλειψη της βιταμίνης D3, καθώς η μελανίνη που κάνει το δέρμα σκουρότερο, δρα ως προστατευτικό φίλτρο από τις ηλιακές ακτινοβολίες.
Φυσικά, στα παραπάνω σημαντικό ρόλο παίζουν οι ανύπαρκτες σχεδόν πολιτικές για την πρόληψη, καθώς και η σχετική μέχρι πρότινος άγνοια του ζητήματος στη χώρα μας. Μάλιστα, όταν μεγάλα ποσοστά των γυναικών της Μεσογείου στην εγκυμοσύνη πάσχουν από έλλειψη της βιταμίνηςD3, είναι εύλογο το φαινόμενο να διαιωνίζεται και σε χειρότερο βαθμό από γενιά σε γενιά. Όπως γίνεται λοιπόν εμφανές, το ότι η χώρα μας βρίσκεται στη μεσόγειο, με το ηλιόλουστο κλίμα τους περισσότερους μήνες του χρόνου, δε σημαίνει τίποτα, τελικά, για τα επίπεδα της βιταμίνης D στον πληθυσμό. Ο κίνδυνος για έλλειψη της D3, με όλους τους μετέπειτα κινδύνους που αυτό συνεπάγεται φυσικά, είναι (αν όχι μεγαλύτερος) ο ίδιος για λαούς όπως ο δικός μας και για λαούς με λιγότερο ήπια κλίματα. Το ίδιο και η ανάγκη για γνώση, πρόληψη και προφύλαξη από τις συνέπειές της. Πέρα από τη βιταμίνη D3 κρίνεται ζωτικής σημασίας να αναφερθούμε και στο ρόλο της βιταμίνης Κ, καθώς δρουν συνεργατικά. Η βιταμίνη Κ ανακαλύφθηκε το 1929 ως ένα απαραίτητο συστατικό για την πήξη του αίματος. Υπάρχουν όμως δύο μορφές της βιταμίνης Κ:
- Η Βιταμίνη Κ1 ή αλλιώς φυλλοκινόνη που βρίσκεται κυρίως σε πράσινα φυλλώδη λαχανικά και είναι αυτή που παίζει καθοριστικό ρόλο στην πήξη του αίματος.
- Η βιταμίνη Κ2 ή αλλιώς μενακινόνη, η οποία βρίσκεται κυρίως στις ζωικές τροφές όπως το αυγό, πλήρη γαλακτοκομικά και το βούτυρο καθώς και σε τροφές που έχουν υποστεί ζύμωση, όπως το γιαούρτι, το τυρί, το νάττο (είδος σόγιας). Οι σημαντικότερες μορφές είναι η ΜΚ-4 και η ΜΚ-7. Εκτός όμως από τις τροφές η Κ2 παράγεται από τα βακτήρια της εντερικής μας χλωρίδας και μετά κυκλοφορεί σε όλο το σώμα.
Σε περίπτωση που κάποιος δεν μπορεί να καταναλώσει λιπαρά τρόφιμα ή δεν υπάρχουν διαθέσιμα στο περιβάλλον του, τότε η λήψη συμπληρωμάτων είναι μια καλή εναλλακτική. Τα οφέλη της μπορεί να ενισχυθούν όταν συνδυάζεται με ταυτόχρονη λήψη βιταμίνης D3 καθώς έχει βρεθεί ότι οι δύο βιταμίνες έχουν συνεργιστική δράση όπως εξηγείται παρακάτω. Ο ρόλος της βιταμίνης Κ2 είναι πολύ σημαντικός και συμμετέχει σε αρκετές διαδικασίες του σώματος όπως:
- Ρυθμίζει την αποθήκευση του ασβεστίου και συμβάλλει στην απόθεσή του στα οστά αντί να συσσωρεύεται στις αρτηρίες. Έτσι βελτιώνει την υγεία του σκελετού και της καρδιάς.
- Προστατεύει από τον κίνδυνο οστεοπόρωσης καθώς και στην υγεία των δοντιών, εφόσον παίζει σημαντικό ρόλο στον μεταβολισμό του ασβεστίου. Αυτό συμβαίνει ενεργοποιώντας δύο πρωτεΐνες που χρησιμοποιούνται για να δεσμεύουν το ασβέστιο, η matrixGLAκαι η οστεοκαλσίνη. Αυτές οι πρωτεΐνες παράγονται όταν προσλαμβάνουμε ταυτόχρονα μεγάλες ποσότητες βιταμίνης D3 και οι οποίες μέσω της βιταμίνης Κ2 λειτουργούν ως τροχονόμοι οδηγώντας το ασβέστιο στα οστά και όχι στα αγγεία. Έτσι ενώ η βιταμίνη D3 όταν προσλαμβάνεται μόνη της σε μεγάλες ποσότητες, μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα υπερασβεσταιμίας, καρδιοπαθειών και εγκεφαλικών επεισοδίων λόγω αυξημένης απορρόφησης ασβεστίου, με την συμβολή της Κ2 μπορεί να δεσμεύσει το ασβέστιο εκεί που πρέπει συμβάλλοντας παράλληλα και στη βελτίωση της σκελετικής υγείας.
